Berekening kostprijs per stuk met behulp van gedifferentieerde toeslagcalculatie

De verhouding tussen indirecte en directe kosten is in de afgelopen 10 à 20 jaar duidelijk verschoven in de richting van de indirecte kosten. Men kan zich dus op zijn minst afvragen of de toeslagcalculatie met de toeslagen voor indirecte kosten nog wel kan worden toegepast in de traditionele vorm. De werkbladen onder ABC-calculatie vergeleken met de gedifferentieerde toeslagcalculatie geven inzicht in deze problematiek.

Tegelijkertijd kunnen er vergelijkings- en controleberekeningen mee worden uitgevoerd voor de tot nu toe toegepaste toeslagcalculatie. Dit gebeurt door middel van vergelijking van de toeslagcalculatie met een ABC-kostprijsberekening.

Het gaat erom een gedifferentieerde, zo accuraat mogelijke kostentoerekening te krijgen en wel door het opsplitsen van de diverse blokken van indirecte kosten in zo veel mogelijk activiteitgerelateerde vaste 'directe kosten'. Daartoe moet het volgende worden bepaald:

• activiteitenkosten met betrekking tot materiaal;
• productiegerelateerde activiteitenkosten; en
• activiteitenkosten met betrekking tot verkoop.

Nadat de activiteitgerelateerde kosten als het ware 'uit het blok indirecte kosten zijn getild' en afzonderlijk zijn berekend, blijft nog een restant indirecte kosten over waar geen direct meetbare prestatie tegenover staat. Deze kosten worden overige indirecte kosten genoemd en worden in de ABC-calculatie als procentuele toeslag bij de directe kosten respectievelijk de productiekosten opgeteld.

Zoals uit alle werkbladen onder ABC-calculatie vergeleken met de gedifferentieerde toeslagcalculatie blijkt, worden de twee calculatiemethoden in vergelijkings- en controleberekeningen naast elkaar gezet. In werkblad Controle: vergelijking totale kosten toeslagcalculatie met ABC-calculatie is een vergelijking gemaakt van de totale productkosten bij de ABC-calculatie (berekend in werkblad Totale kosten bij de ABC-calculatie) en de totale kosten bij de toeslagcalculatie (berekend in werkblad Totale kosten bij de gedifferentieerde toeslagcalculatie). De beide bedragen van totale kosten, berekend met twee verschillende calculatiesystemen, zijn met uitzondering van een afrondingsverschil van bijna € 100 even hoog.

Het is noodzakelijk dat deze optelsommen voor de totale kosten overeenkomen. Daaruit blijkt namelijk dat bij het opsplitsen van de indirecte kosten uit de toeslagcalculatie in

• activiteitgerelateerde kosten en de daaruit resulterende tarieven voor activiteiten, vermenigvuldigd met het betreffende aantal eenheden van de geleverde prestatie
• en de overige indirecte kosten

alle kosten op de juiste manier vastgelegd en verrekend zijn.

De uiteindelijk berekende kostprijzen van de producten (per eenheid product) wijken bij de toeslagcalculatie en de ABC-calculatie echter sterk van elkaar af als we kijken naar de verschillende kostenblokken.

In de werkbladen onder Analyse van het vertekeningseffect bij de kosten en Analyse van het kostendegressie-effect worden deze afwijkingen nader geanalyseerd. Ze ontstaan omdat in de toeslagcalculatie alleen kosten die direct aan een eenheid product kunnen worden gerelateerd als directe kosten worden beschouwd. Alle andere kosten worden als indirect beschouwd en via toeslagen op de directe kosten toegerekend. Er is dan geen echte relatie meer tussen de hoeveelheid indirecte kosten die aan een product worden toegerekend en de mate waarin dat product daadwerkelijk kosten heeft veroorzaakt.

In werkelijkheid worden de kosten die tot de traditionele indirecte kosten worden gerekend, bepaald door het aantal processen dat voor de afwikkeling van zaken nodig is (bijvoorbeeld inkoop, productieplanning) en de omvang van die processen. De indirecte kosten moeten worden toegerekend op basis van het werkelijke beroep op de middelen van het bedrijf of het werkelijk verbruik daarvan. Juist van dat principe maakt Activity Based Costing gebruik door kosten eerst te relateren aan activiteiten en pas in tweede instantie aan producten op basis van de mate waarin de activiteiten ten behoeve van de individuele producten worden uitgevoerd. Ook kostendegressie-effecten (verlaging van de kostprijs per stuk) bij een eventuele verhoging van het aantal stuks per (productie)opdracht kunnen alleen via een ABC-calculatie goed worden berekend.

In de werkbladen onder ABC-calculatie vergeleken met de gedifferentieerde toeslagcalculatie wordt gekeken naar de verschillen die er bij de berekening van de kostprijs per eenheid product opduiken bij beide systemen.

Daarnaast worden op de werkbladen Totale kosten bij de gedifferentieerde toeslagcalculatie en Totale kosten bij de ABC-calculatie de 'totale kosten' bij de beide methoden berekend en wordt een controleberekening uitgevoerd. Wanneer daaruit blijkt dat bij zowel de toeslagcalculatie als de ABC-calculatie de optelling van de totale kosten bij benadering gelijk is, dan is het totaal aan indirecte kosten op de juiste manier opgesplitst in activiteitgerelateerde kosten en overige indirecte kosten. Kleine verschillen tussen de totale kosten bij de beide calculatiemethoden zijn als gevolg van afrondingsverschillen onvermijdelijk.

Voor maximaal tien verschillende producten moet de kostprijs per eenheid product worden berekend. Daarbij wordt de methode van de gedifferentieerde toeslagcalculatie toegepast.

In het werkblad Berekening kostprijs per stuk met behulp van een gedifferentieerde toeslagcalculatie (01-kp toeslagcalc) wordt met behulp van de gedifferentieerde toeslagcalculatiemethode voor verschillende producten de volgende kostenposten per eenheid product berekend: