Samenvatting

Bij een equivalentiecijferberekening kan een gedifferentieerde vorm worden gehanteerd. Dit betekent dat voor de verschillende kostensoorten of kostengebieden de equivalentiecijfers telkens apart worden bepaald en toegepast. De gedifferentieerde vormen zijn: enkelvoudige en meervoudige equivalentiecijfercalculatie. De voorwaarden en de toepassing plus de vele praktijkvoorbeelden die in dit artikel aan de orde komen, geven een helder en inzichtelijk beeld van wat de beide methoden inhouden.

Wat behelst de equivalentiecijfermethode?

De equivalentiecijfermethode berust op het herleiden van verschillende soorten product tot één gemeenschappelijke eenheid. De methode is vooral van toepassing voor bedrijven die producten voortbrengen waartussen een nauwe verwachtschap bestaat, bijvoorbeeld in de gebruikte grondstoffen en materialen of in de productieprocessen. Elk product wordt uitgedrukt in equivalentiecijfers, waarbij deze equivalentiecijfers de verhouding aangeven tussen het aandeel in de kosten van de desbetreffende producten.

De equivalentiecijfermethode kan worden toegepast bij een productieproces met meerdere producten, waarbij de verschillende producten gebaseerd zijn op dezelfde basismaterialen of vergelijkbare productieprocessen. In tegenstelling tot bij de delingscalculatie geldt bij de equivalentiecijfermethode niet de eis dat de kosten strikt gescheiden per product worden geadministreerd. De kosten kunnen als één totaal voor alle producten worden geadministreerd en vervolgens met behulp van equivalentiecijfers worden toegerekend aan de verschillende producten.

De verschillen in de kosten bij gelijksoortige producten worden uitgedrukt in een verschil in weging via de equivalentiecijfers. Wanneer bijvoorbeeld product A 25 procent hogere kosten geeft dan product B en product B is met het equivalentiecijfer 1,0 de maatstaf voor de kostenverhoudingen, dan zou product A het equivalentiecijfer 1,25 krijgen. De equivalentiecijfers geven de verhoudingen weer tussen de mate waarin de beide producten productiemiddelen gebruiken of kosten veroorzaken per eenheid product.

Net als bij de delingscalculatie kan ook hier een gedifferentieerde vorm van de equivalentiecijferberekening worden gemaakt. Dat betekent dat voor de verschillende kostensoorten of kostengebieden, zoals productie, administratie en verkoop (eventueel met verdere opsplitsingen) de equivalentiecijfers telkens apart worden bepaald en toegepast. Daarmee kunnen de verschillen in kosten van de producten binnen de desbetreffende productiefasen of organisatieonderdelen eerlijk worden opgedeeld.

Enkelvoudige equivalentiecijfercalculatie

Om enkelvoudige equivalentiecijfercalculatie te kunnen toepassen gelden de volgende voorwaarden:

• Er worden gelijksoortige producten gemaakt.
• Er vinden geen voorraadwijzigingen bij tussenproducten of halffabricaten plaats.
• Er vinden geen voorraadwijzigingen bij eindproducten plaats.

Het is zinnig om als basis het product te gebruiken dat ofwel in hoeveelheid ofwel in waarde het grootste percentage van alle producten vormt, of dat bijvoorbeeld het goedkoopste product is. Dat product krijgt de basiswaarde '1', dat wil zeggen het equivalentiecijfer '1,0'. Alle andere producten krijgen in overeenstemming met hun kostenverhouding ten opzichte van het basisproduct een waarde die groter of kleiner dan '1' is.

Voor een voorbeeldberekening en een toelichting klik hier. X 

In dit voorbeeld zijn de equivalentiecijfers gebruikt om indirecte kosten toe te rekenen. Daarvoor wordt de methode ook meestal gebruikt. Dezelfde methode kan echter ook worden gebruikt om directe kosten toe te rekenen. Als bijvoorbeeld het directe materiaalverbruik niet per product wordt geregistreerd maar alleen de totale kosten in een periode bekend zijn, kunnen met behulp van equivalentiecijfers de kosten daarvan per product worden bepaald.

Stel dat in het bovenstaande voorbeeld bekend is dat bij het produceren van de diverse soorten kunstmest totaal voor 373.500 euro gebruik is gemaakt van grondstof X.

Voor een berekening van de kosten per product voor grondstof X klik hier. X 

Meervoudige equivalentiecijfercalculatie

Met behulp van de meervoudige equivalentiecijfercalculatie kunnen eventuele magazijnvoorraden met tussenproducten en eindproducten worden meegenomen in de calculatie. Er blijft echter nog steeds een beperking: het moet om gelijksoortige producten gaan!

Voor een voorbeeld klik hier. X 

Conclusie

Voor het hanteren van de enkelvoudige equivalentiecijfercalculatie gelden drie voorwaarden: er moeten gelijksoortige producten worden gemaakt, geen voorraadwijzigingen bij tussenproducten of halffabricaten, geen voorraadwijzigingen bij eindproducten. Voor de meervoudige equivalentiecijfercalculatie geldt dat eventuele magazijnvoorraden met tussenproducten en eindproducten kunnen worden meegenomen in de calculatie. Let op, de beperking blijft dat het nog steeds om gelijksoortige producten moet gaan!

Direct aan de slag met equivalentiecijfercalculaties: werkbladen in Excel!