Samenvatting

Naast de berekening van uurtarieven is de toeslagcalculatie de wijze van calculeren die door de bedrijven met een gedifferentieerd productaanbod het meest wordt gebruikt. In dit artikel komen de voorwaarden aan de orde waaraan de toeslagcalculatie moet voldoen evenals het onderscheid dat gemaakt moet worden naar enkelvoudige productie of meervoudige productie. U treft ook diverse links aan naar werkbladen die u kunt downloaden voor eigen gebruik.

Wat behelst de toeslagcalculatie?

Naast de berekening van uurtarieven is de toeslagcalculatie de wijze van calculeren die door bedrijven met een gedifferentieerd productaanbod het meest gebruikt wordt. Deze wijze van calculeren wordt ook wel opslagcalculatie genoemd.

Er wordt gesproken over toeslagcalculatie omdat indirecte kosten met behulp van percentages als toeslag (ofwel opslag) bij de betreffende directe kosten worden geteld. De toeslagcalculatie moet aan een aantal voorwaarden voldoen:

• een nauwkeurige scheiding van directe en indirecte kosten;
• de directe kosten worden meteen verdeeld over en toegerekend aan de verschillende producten (de kostendragers) waar deze kosten betrekking op hebben;
• de indirecte kosten worden eerst volgens het veroorzakingsprincipe (ook wel causaliteitsprincipe genoemd) op kostenplaatsen verzameld. Daarna worden voor deze groepen van indirecte kosten de toeslagpercentages bepaald door de verhouding te berekenen van elke groep indirecte kosten ten opzichte van de groep directe kosten waarop ze betrekking hebben.

Het is belangrijk dat niet alleen de opdeling van de kostenplaatsen correct is, maar dat ook de toekenning aan de betreffende kostendragers (dat wil zeggen de producten of productgroepen) exact verloopt.

Schematisch is weergegeven welke groepen van indirecte kosten met voorbeeldcalculaties worden onderscheiden, en aan welke groepen van kosten ze worden gerelateerd:

Dit betekent dat:

• de indirecte kosten voor (productie)materiaal (bijvoorbeeld kosten van transport van materialen binnen de fabriek) als percentage van de directe kosten voor (productie)materiaal worden berekend;
• de indirecte productiekosten (bijvoorbeeld de kosten van een productiechef) als percentage van de directe loonkosten voor de productie worden vastgesteld;
• de indirecte kosten voor administratie en verkoop ten slotte beide als percentages van de totale productiekosten (direct en indirect) worden berekend.

Toeslagcalculatie bij enkelvoudige en meervoudige productie

De hiernavolgende voorbeelden van een toeslagcalculatie voor twee producten (zie het werkblad Toeslagcalculatie voor twee producten: netto- (en bruto)verkoopprijs van een klant(order)) en een voor- en nacalculatie voor één product (zie het werkblad Toeslagcalculatie voor één product: voor- en nacalculatie per product) zijn gebaseerd op de veronderstelling dat de betreffende twee producten gelijktijdig op gescheiden machines/installaties gedurende een langere tijd continu worden geproduceerd. Dit geldt ook voor de één-product-calculatie in het werkblad Toeslagcalculatie voor één product: totalenblad toeslagcalculatie voor één product.

Deze veronderstelling houdt in dat de tijden voor het instellen van machines en voorbereiden van de productie een verwaarloosbare waarde vertegenwoordigen die van ondergeschikt belang is bij de calculatie. Deze veronderstelling houdt ook in dat het gaat om enkelvoudige productie. Dat betekent dat er bij het opmaken van de inventaris aan het einde van een productieperiode behalve de hulpstoffen en bedrijfsmaterialen alleen grondstoffen en eindproducten worden opgenomen. Er is dus géén sprake van halffabricaten.

Wanneer de producten echter via meervoudige productie tot stand komen (productie in meerdere productiefasen), moet gebruik worden gemaakt van een calculatiemethode waarin deze verschillende productiefasen gescheiden worden berekend. De calculatie voor een meervoudige productie kan, in beperkte mate, worden gedaan met behulp van de toeslagcalculatie in het werkblad Toeslagcalculatie voor één product – meervoudige productie in fasen: invoer gegevens. Bij meervoudige productieprocessen kan echter altijd beter gebruik worden gemaakt van de nog te behandelen berekening van uurtarieven.

Bij de meervoudige toeslagcalculatie moeten de verschillende productiekosten voor de diverse productiefasen worden berekend. De cumulatie van deze productiekosten geeft dan tot de betreffende productiefase de raming van de balanswaarde van de betreffende voorraden aan halffabricaten en eindproducten bij het opmaken van de inventaris. Deze gecumuleerde productiekosten worden opgevoerd in het werkblad Toeslagcalculatie voor één product – meervoudige productie in fasen: invoer gegevens. In het genoemde bestand kunnen door middel van een meervoudige toeslagcalculatie over vier gescheiden productiefasen (A-D) de verschillende productiekosten per productiefase worden berekend.

Hiervoor moet echter wel een juiste opdeling naar kostenplaatsen (dus ook in de verschillende productiefasen) worden aangemaakt. Daarnaast moet de toedeling aan kostendragers (de producten of productgroepen) exact worden uitgevoerd.

Conclusie

De toeslagcalculatie moet aan drie voorwaarden voldoen: scheiding van directe en indirecte kosten, directe kosten worden direct toegekend aan producten en indirecte kosten worden volgens veroorzakingsprincipe op kostenplaats verzameld, daarna worden de toeslagpercentages bepaald. Van wezenlijk belang hierbij is dat de opdeling van de kostenplaatsen correct is en dat de toekenning aan de kostendragers exact verloopt. Dit geldt eveneens als er sprake is van een toeslagcalculatie bij een enkelvoudige of een meervoudige productie.

Direct aan de slag met toeslagcalculaties: werkbladen in Excel!